Karışımlar fiziksel yollarla meydana gelmektedir. Bu nedenle fiziksel yollarla birbirinden ayrılırlar.
Karışımların ayrılma yöntemleri
A- Buharlaştırma
Sıvı içerisinde çözünen katı maddeleri ayırmak için kullanılır. Karışım ısıtılarak içerisindeki sıvı buharlaştırılır. Karışım içindeki katı madde çökerek ayrılır.
Örnekler
Deniz suyundan tuz elde edilmesinde,
Sütün buharlaştırılarak, süt tozu elde edilmesinde,
Şeker üretilmesinde,
Pestil, salça, reçel, marmelat yapımında buharlaştırma yöntemi kullanılır.
B- Damıtma
Sıvı-sıvı homojen karışımların ayrılmasında kullanılır. Sıvıların kaynama noktaları farkından yararlanarak sıvılar birbirinden ayrılır. Kaynama noktası düşük olan sıvı ilk önce buharlaşarak sıvıdan ayrılır. Buharlaşan sıvı soğutucudan geçerken yoğuşarak sıvı hale gelir. Başka bir kapta sıvı toplanarak ayrım gerçekleşir.
Örnekler
Su ve alkol karışımının ayrılmasında
Rafineride petrol damıtılarak benzin, motorin, gaz yağı elde edilmesinde kullanılır.
| Alkol ve suyun damıtma ile ayrılması |
| Ham petrolün damıtılması |
C- Yoğunluk Farkı
1. Ayırma Hunisi
Yoğunlukları farklı ve birbirine karışmayan sıvı-sıvı karışımların ayrılmasında kullanılır.
Su-yağ karışımı ayırma hunisine alınır, suyun aşağıya çökmesi beklenir.
Su musluktan akıtılır, bu şekilde su yağdan ayrılmış olur.
| Ayırma Hunisi |
Örnek
Yağ ve su karışımında yağ üstte su ise aşağıda bulunur.
Su ile benzin, su ile mazot bu yöntemle ayrılabilir.
2. Yüzdürme
Farklı yoğunluktaki iki maddenin ayrılmasında kullanılır. Yoğunluğu suyun yoğunluğundan fazla olan maddeler suda batarken, yoğunluğu az olan maddeler suda yüzer.
Örnek
Kum ile talaş karışımını ayırmak için su içerisine atarız. Talaş suda yüzerken, kum suda batacaktır.
Ispanakla toprağın ayrılmasında yüzdürme yöntemi kullanılabilir. Ispanak suda yüzerken toprak dibe çöker.
3. Savurma
Rüzgar yardımı ile yoğunluk farkına göre ayırma gerçekleşir. Rüzgar yoğunluğu az olanları uzağa götürür.
Örnek
Buğday ve saman savurma yöntemi ile birbirinden ayrılır.
D- Diğer Yöntemler
1. Mıknatısla Ayırma
Mıknatıs demir, nikel, kobalt elementlerini ve bunlardan yapılan maddeleri çekmektedir.
Karışım içerisinde demir, nikel ve kobalt varsa mıknatısla ayırım sağlanabilir.
Örnek
Kum içerisinde demir tozları mıknatısla ayrılabilir.
2. Süzme
Çözünmeyen katı ve sıvı maddeler süzme yöntemi ile ayrılabilir.
Örnek
Makarna su karışımı süzerek ayrılabilir.
Kum ve su süzülerek ayrılabilir.
Çay içerisindeki posa süzülerek ayrılabilir.
3. Eleme (Tanecik Boyutuna Göre Ayırma)
Tanecik büyüklüğü farklı olan maddeler elenerek ayrılabilir. Küçük tanecikler aşağıya düşerken büyük tanecikler elekte kalır.
Örnek
Kum ile çakıl elenerek ayrılabilir.
Un içerisindeki yabancı maddeler elenerek ayrılabilir.
| Unun elenmesi |
4. Elektriklenme ile Ayırma
Sürtünme ile elektrik yükü kazanan plastik, cam gibi maddeler bazı maddeleri çekerler.
Örnek
Elektrik yüklü cam çubuk tuz karabiber karışımından karabiberleri çeker.
Bu şekilde şeker-kükürt karışımından da kükürt ayrılabilir.
5. Erime Noktası Farkı ile Ayırma
Erime noktaları farklı olan iki katı karışım birbirinden bu şekilde ayrılabilir.
Örnek
Çinko ve kalay karışımı erime noktasına göre ayrılabilir.
6. Çözünürlük Farkı ile Ayırma
İki katının ayrılmasından çözünürlüklerinden yararlanılarak ayırma yapılabilir.
Bu katılardan birisi sıvıda çözünmesi diğerinin ise çözünmemesi gerekmektedir.
Örnek
Kum – tuz karışımını su içerisine attığımızda tuz çözünürken kum çözünmez. Karışım süzüldüğünde kum süzgeçte kalacaktır.