A- Atomun Yapısı
Maddenin yapı taşına atom denir.
Canlı cansız bütün maddeler atomlardan meydana gelmiştir.
Atomun kelime anlamı bölünmez parçalanmazdır, ancak günümüzde atom bölünebilmektedir.
Atom çerisinde de daha küçük parçacıklar bulunmaktadır.
Atom içerisinde proton, nötron ve elektron bulunur.
| Atomun Yapısı |
Proton
- Çekirdekte bulunur.
- Yükü + dır.
- “p+” simgesi ile gösterilir.
- Çekirdekte yavaş hareket eder.
Nötron
- Çekirdekte bulunur.
- Yüksüzdür (Nötr).
- Kütlesi protonun kütlesine eşittir.
- “n0” simgesi ile gösterilir.
- Çekirdekte yavaş hareket eder.
Elektron
- Çekirdek etrafında çok hızlı hareket eder.
- Katmanda bulunur.
- Yükü (-) dir.
- Kütlesi protonun 1/2000 kadardır.
- “e–” simgesi ile gösterilir.
Atomla İlgili Kavramlar
Atomun Kütlesi
Proton ve nötronun kütlesi yaklaşık eşittir.
Elektronun kütlesi, protonun kütlesinin yaklaşık 1/2000’i kadardır.
Bu nedenle atomun kütlesi hesaplanırken elektronların kütlesi ihmal edilebilir.
Atomun kütlesi proton ve nötronun kütlesinin toplamıdır.
Atomun Hacmi
Atom içerisinde çekirdek çok küçük bir yer kaplamaktadır.
Elektronlar çok geniş hacimde hareket etmektedir.
Atomun hacmini elektronların belirler.
Katman
Elektronların bulunduğu küresel yapıdaki yerlere katman denir.Elektronlar katmanlarda hareket ederler.
Atom Numarası
Atomun sahip olduğu proton sayısı atom numarasıdır. Atom numarası atomun kimliğidir.
Nötr Atom
Proton sayısı ve elektron sayısı eşit olan atomlar nötr atomdur.
Atomun özellikleri
- Elektron çekirdeğin etrafında katmanlarda hareket etmektedir.
- Proton ve nötron atomun çekirdekte yavaş hareket eder.
- Atomun hacmini elektronlar oluşturur. Elektronlar çok geniş bir hacimde bulunmaktadırlar.
- Bir atomun kimliğini protonlar belirler. Aynı cins atomların proton sayıları da aynıdır.
- Atomun kütlesini proton ve nötronlar belirler. (Elektronlar çok küçük olduğu için ihmal edilebilir.)
- Elektronlar ve protonlar arasındaki çekim kuvveti sayesinde elektronlar etrafa dağılmaz.
- Elektronlar çok hızlı hareket ettikleri için çekirdeğe yapışmazlar. (Merkezkaç kuvveti)
- Aynı cins her atomun nötron ve elektron sayıları farklı olabilir. Elektronlar alınıp verilebilir, nötron sayıları da değişebilmektedir.
- Atom çıplak gözle görülemez, duyu organları ile hissedilmez, ancak gelişmiş araçlarla atom artık görülebilmektedir
Not: Bir atomu futbol sahası kadar büyüttüğümüzde çekirdek başlama noktasında bulunan bir böcek kadar olsa, elektronların bulundukları hacim futbol sahası kadardır.
B-Geçmişten Günümüze Atom Kavramı
1. Democritus (Demokritus)
Yunanlı bir filozoftur.
Maddenin taneciklerden oluştuğu fikrini ortaya attı.
Maddeyi oluşturan taneciklere bölünemez anlamına gelen atomus adını verdi.
Bu görüşü bilimsel olarak değil varsayım olarak söylemiştir.
Democritus’un görüşü
1. Bütün maddelerin atomları aynıdır.
2. Atom görülemez ve bölünemez.
3. Maddelerin farklı olmasının nedeni maddeyi oluşturan atomların sayısının ve diziliş biçiminin farklı olmasıdır.
2. John Dalton
| John Dalton |
John Dalton atom hakkında ilk bilimsel açıklamayı yapmıştır.
| Dalton Atom Modeli |
Dalton’un görüşü
1. Maddenin en küçük yapı birimi atomdur.
2. Atomlar içi dolu berk kürelerdir.
3. Bütün maddelerin farklı cins atomlardan oluşmuştur.
3. J.J. Thomson (Tamsın)
Pozitif ve negatif yüklerin bulunması ile atom modelinin güncellenmesi gerekti.
Thomson atomu üzümlü keke benzettiği modelle açıkladı.
Thomson’un görüşü
1.Eksi yükler (elektronlar) üzüme, kekin kendisi pozitif yüke (protona) benzetmiştir.
2. Eksi yükler hareket etmemektedir.
3. Atom daha küçük parçalardan oluştuğu için parçalanabilir.
4. Rutherford (Radırfort)
Pozitif yüklere proton adını vermiştir.
Protonun bulunduğu yeri çekirdek demiştir.
Çekirdek etrafında elektronların hareket halinde olduğunu keşfetti.
Yaptığı model güneş sistemine benzetmiştir.
| Rutherford Atom Modeli |
5. Niels Bohr
Bohr atom modeline göre elektronlar çekirdek etrafında rastgele dolanmamaktadır.
Elektronlar çekirdeğin belirli uzaklıktaki katmanlarda bulunmaktadır.
6. Modern atom teorisi
Elektronlar çok hızlı hareket ettikleri için, elektronların yerini belirleyemeyiz. Elektronların bulunma ihtimalinin en fazla olduğu yerlere “Elektron Bulutu” denilmektedir.
Elektronların sabit yörüngeleri olduklarından Bohr atom modelinde olduğu gibi katmanlardan bahsetmek zordur. Katman yerine elektron bulutu kullanılmaktadır.
Not: Geçmişten günümüze atom fikrinde birçok değişiklik olmuştur.
Atom konusunda her şeyi bildiğimizi söylememiz mümkün değildir.
Atom konusunda çalışmalar devam etmektedir.
Henri Becquerel ve Marie Curie
Becquerel radyoaktiviteyi, Curie ise radyoaktivite özelliği taşıyan Radyum ve Polonyum
elementlerini keşfetmiştir. Radyoaktivite tıp, sanayi, ziraat, elektronik gibi alanlarda yararlanılır.
Bilimsel Teori (Kuram) Nedir
Hipotez
Bilimsel bir probleme geçici çözüm yolu bulmaktır.
Teori (Kuram)
Deney ve gözlemlerle hipotezin doğrulanması sonucu hipotez teoriye dönüşür.
Teorinin Özellikleri
- Neden ve nasıl sorularına yanıt vermeye çalışır.
- Kendi içinde mantıksal tutarlılığı vardır.
- Teori zamanla değişerek başka teorilere dönüşebilir. Atomla ilgili teoriler zamanla değişerek günümüze kadar gelmiştir.
C- Molekül
En az iki atomun bir araya gelerek oluşturduğu atom kümesine molekül denir.
Molekül içerisinde aynı ya da farklı cins atomlar bulunabilir.
Aynı cins atomların oluşturduğu molekül element molekülüdür.
Farklı cins atomlardan bileşik molekülü oluşur.